Опатриц жридло боку Маса

 [[File: NewtonsLawOfUniversalGravitation.svg|right|thumb|270px| Нютнов закон ґравитациї: два цела ше прицагую зоз взаємну силу хтора зрозмирна (пропорционална) продукту їх масох, а обратно пропорционална квадрату їх медзисобней оддалєносци.]]'''Маса''' (лат. ''massa'': цесто < греч. μάζα: ярчани хлєб, пре μάσσειν: мишиц) у физики основне физичне свойство шицких целох, велькосц хтора характеризує количество материї у целу,<ref>[https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%92%D1%83%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0_%D1%83%D0%BD%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%B7%D0%B0_%D1%87%D0%B8%D1%81%D1%82%D1%83_%D0%B8_%D0%BF%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D1%9A%D0%B5%D0%BD%D1%83_%D1%85%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D1%98%D1%83 International Union of Pure and Applied Chemistry] (1996) [http://publications.iupac.org/pac/1996/pdf/6804x0957.pdf „Glossary of Terms in Quantities and Units in Clinical Chemistry”] (PDF). [https://sr.wikipedia.org/wiki/Pure_and_Applied_Chemistry Pure Appl. Chem.] 68: 957—1000.</ref> єдна з основних велькосцох Медзинародней системи єдинкох (ознака ''m'', мерна єдинка килоґрам). 

Маса мера инерциї цела. Инерция, лєнївосц або витирвалосц   свойство каждого цела, по хторим тото цело остава у стану мированя кед мирує, або у стану ровномирного простолинийного рушаня кед ше руша, як цо дефиноване у першим Нютновим закону рушаня. 

[[File: Leaning_tower_of_pisa_2.jpg|right|thumb|270px|Зукоса турня у Пизи дзе Ґалилео Ґалилей утвердзел же пошвидшанє гоч хторого падаюцого цела на поверхносци Жеми константне и же є єднаке за шицки цела.]] 

Основна мерна єдинка маси 1 килоґрам [kg]. Маса цела хторе ма масу 1 kg єднака маси кулї, односно мерна єдинка за масу - 1 kg виведзена зоз маси стандарда (еталона) хтори ше чува у Медзинародним бироу за мери и кулї у Севресу при [[Париз]]у. Масу даякого цела одредзуєме з мераньом – поровнованьом маси цела з масу кулї - цела познатей маси. Кед килаши укажу же маси тих целох єднаки (придзе до виєдначеня, мунтатов указує на 0...) теди ше зна же маса цела єднака познатей маси кулї.

[[File: Cavalo_a_arrastar_um_bloco_de_350_kg..png|right|thumb|270px|Перши Нютнов закон (закон инерциї) твердзи же кажде цело остава у стану мированя лєбо  ровномирного рушаня по напряму док го даяка сила нє примуши же би тот стан пременєло.]]

У каждодньовим живоце ше часто заменює зоз чежину, цо погришне бо то два розлични физични велькосци. Маса мера лєнївосци цела, док чежина сила хтора завиши од ґравитациї; маса ше мера з килашами, а чежина з динамометром; маса ше виражує у килоґрамох [kg], а чежина у нютнох [N]).

Окрем як свойство лєнївосци (инерциї), маса ше зявює у класичней физики як жридло сили ґравитациї, у складдзе з Нютновим зконом ґравитациї. Прето постоя два файти маси:<ref>[https://www.technologyreview.com/view/419367/new-quantum-theory-separates-gravitational-and-inertial-mass/ „New Quantum Theory Separates Gravitational and Inertial Mass”] MIT Technology Review. 14. 6. 2010. </ref> 

* инерцийна (чежка, нєрухома) маса - як горенаведзена мера инерциї цела.

* ґравитацийна маса - маса хтора  дефинована як жридло ґравитацийней сили з Нютновим законом ґравитациї. У зависносци од присуства ґравитацийного поля може ше розликовац
 
* ''активна ґравитацийна'' маса хтора мера ґравитацийней сили хтору окончує обєкт.

* ''пасивна ґравитацийна'' маса хтора мера ґравитацийней сили хтору окончує обєкт у познатим ґравитацийним полю.

То два розлични физични зявеня (инерция и ґравитация), та зоз самих дефиницийох тих велькосцох нє шлїдзи же тоти маси нужно єднаки. По нєшка зробене вельке число експериментох хтори поровную нєрухому и ґравитацийну масу и нїґда нє пренайдзена розлика медзи тима двома масами. Прето ше рахує же тоти два маси єднаки,<ref>[https://proleksis.lzmk.hr/36571/ masa] Proleksis enciklopedija </ref> цо ше наволує Ґалилейов принцип еквиваленциї або принцип слабей еквиваленциї. У розвою общей теориї релативносци, Алберт Айнштайн вихасновал тот принцип еквиваленциї як єдну зоз ключних предпоставкох. Окреме познати мераня поровнованя инерцийней и ґравитацийней маси хтори окончовал мадярски физичар Лоранд Етвош концом 19 вику. По  нєшка  еквивалентносц чежкей и нєрухомей маси одредзена по <math>10^{-12}</math>.

== Литература ==
* Rindler, Wolfgang (6. 4. 2006). [https://books.google.rs/books?id=MuuaG5HXOGEC&redir_esc=y Relativity: Special, General, and Cosmological] Oxford: Oxford University Press.

== Вонкашнї вязи ==

* Flores, Francisco (6. 2. 2012). [https://plato.stanford.edu/entries/equivME „The Equivalence of Mass and Energy”]  [https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%84%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%B5%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D1%84%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B7%D0%BE%D1%84%D0%B8%D1%98%D0%B5  Stanford Encyclopedia of Philosophy.]
* L. B. Okun (15. 11. 2001). [https://arxiv.org/pdf/physics/0111134  „Photons, Clocks, Gravity and the Concept of Mass”] (PDF). Nuclear Physics.
* Williams, David R. (12. 2. 2008) [https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/lunar/apollo_15_feather_drop.html    „The Apollo 15 Hammer-Feather Drop”] NASA

== Референци ==
[[Катеґория:Физика]]